Czym jest umowa użyczenia i co powinna zawierać?

Co to jest umowa użyczenia?

Na podstawie umowy użyczenia, osoba oddająca daną rzecz zobowiązuje się na bezpłatne używanie danej osobie obdarowanej. Użyczenie może zostać ustalone zarówno na czas określony, jak i na czas nieokreślony. Umowa użyczenia jest umową nieodpłatną i jednostronnie zobowiązującą. Jej istotą jest bezpłatne przekazanie przedmiotu i pozwala osobie obdarowanej na korzystanie z niego. To, że użyczenie jest co do zasady nieodpłatne nie oznacza jednocześnie, że nie wiąże się z żadnymi kosztami. Biorący w użyczenie zobowiązany jest bowiem ponosić normalne koszty utrzymania.

Przedmiotem użyczenia mogą być nieruchomości, czyli w szczególności dom czy mieszkanie, ale także ruchomości- czyli np. pojazd, maszyna czy nawet sprzęt RTV. Warto do każdej czynności użyczenia zawrzeć umowę, która będzie zawierała najważniejsze elementy, które opisaliśmy poniżej.

Warto nadmienić, że o ile przedmiotem użyczenia może być wiele rzeczy, o tyle z orzecznictwa jasno wynika, że przedmiotem użyczenia nie mogą być pieniądze.

Kiedy warto zawrzeć umowę użyczenia

Oprócz umowy użyczenia w kodeksie cywilnym przewidziano trzy inne, podobne rodzaje umów przewidujących przekazanie posiadania rzeczy osobie trzeciej. Są to umowa dzierżawny, najmu oraz leasingu. Zauważyć należy jednak, że w tych umowach przeniesienie własności ma jednak charakter odpłatny, a oddający w używanie otrzymuje wynagrodzenie w formie czynszu, czy rat leasingowych. Umowa użyczenia będzie zatem w sobie łączyła elementy ww. umów oraz umowy darowizny, która na rzecz osoby trzeciej ustanawia przysporzenie majątkowe o nieodpłatnym charakterze (odbywa się bez wynagrodzenia).

W związku z powyższym umowę użyczenia warto zawrzeć przede wszystkim w sytuacji, w której oddający w używanie chce przysporzyć osobę trzecią majątkowo i nie oczekuje za to wynagrodzenia. W praktyce umowa użyczenia będzie najczęściej wykorzystywana pomiędzy członkami rodziny czy znajomymi.

Co powinna zawierać umowa użyczenia?

Czy umowa użyczenia musi być zawarta w formie pisemnej? Co powinna zawierać umowa użyczenia, aby osoba trzecia nie mogła kwestionować jej postanowień?

Przepisy w tym zakresie nie przewidują szczególnych ograniczeń. Umowę użyczenia można zatem zawrzeć w dowolnej formie. Do użyczenia w myśl kodeksu cywilnego może dojść w każdej formie, czyli w szczególności w zwykłej formie pisemnej, formie dokumentowej (np. poprzez e-mail, czy sms, a także inny komunikator, który będzie umożliwiał odtwarzanie treści), w formie ustnej, a w niektórych przypadkach także sposób dorozumiany (poprzez udostępnienie rzeczy do korzystania i brak roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy). Warto jednak mieć na uwadze, że umowa użyczenia zawarta w sposób dorozumiany może rodzić wiele wątpliwości na gruncie dowodowym.

W umowie użyczenia strony mogą uzgodnić sposób korzystania z użyczonej rzeczy. Jeśli umowa nie przewiduje szczególnych postanowień w tym temacie, biorący w użyczenie powinien używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami, ogólnie przyjętymi w odniesieniu do danej rzeczy. Ponadto, biorący w użyczenie nie może bez zgody użyczającego powierzyć tej rzeczy osobie trzeciej lub oddać tej osobie w używanie. Umowa użyczenia możliwe jest także dokładne określenie, w jaki sposób biorący w używanie może korzystać z użyczonej rzeczy.

W umowie powinno znaleźć się także postanowienie zgodnie, z którym po zakończeniu umowy użyczenia biorący w używanie powinien zwrócić rzecz w niepogorszonym stanie. Co prawda wynika to wprost z kodeksu cywilnego, ale szczególnie biorący w używanie powinien mieć świadomość swoich obowiązków w umowie. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, rzecz musi zostać oddana w stanie niepogorszonym. Biorący w używanie nie ponosi jednak odpowiedzialności za normalne zużycie rzeczy, które jest następstwem jej prawidłowego używania. W przypadku gdy rzecz użyczona została oddana w gorszym stanie, użyczający może domagać się m.in. zapłaty odszkodowania.

Rodzaje umów użyczenia

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, przedmiot umowy użyczenia może być uregulowany przez strony dość szeroko i nie ma jednoznacznego wyliczenia, jakie w obrocie mogą być rodzaje umów użyczenia. Niemniej jednak na gruncie praktycznym możemy wyróżnić kilka rodzajów najpopularniejszych umów użyczenia.

Umowa użyczenia lokalu

Jedną z najpopularniejszych umów użyczenia obecnych na rynku jest umowa użyczenia lokalu. Warto nadmienić, że przedmiotem umowy użyczenia lokalu może być nie tylko lokal mieszkalny, ale także lokal usługowy, który może być przeznaczony na prowadzenie działalności gospodarczej.

Umowa ta może ułatwić start działalności gospodarczej, jeśli przedsiębiorca nie ma środków na pokrycie najmu lokalu. Jeżeli oddający w użyczenie wyraża zgodę, to przynajmniej w pierwszym okresie dla przedsiębiorcy, który szuka miejsca na prowadzenie działalności, użyczenie będzie bardzo korzystne. Przypomnijmy, że jest to umowa o charakterze nieodpłatnym.

W umowie użyczenia lokalu przeznaczonego na prowadzenie działalności gospodarczej warto precyzyjnie uregulować kwestię kosztów poniesionych na dostosowanie tego lokalu do wybranej działalności. W interesie przedsiębiorcy jest uzyskanie zgody na dokonanie zmian, a w interesie oddającego w używanie jest uregulowanie kosztów tychże adaptacji.

Umowa użyczenia samochodu

W umowie powinno się dokładnie wskazać, parametry umożliwiające identyfikację samochodu (opis samochodu, numer nadwozia, nr rejestracyjny, rocznik, model, moc silnika, pojemność silnika, kolor). Strony powinny zwrócić szczególną uwagę również na opis stanu fizycznego rzeczy, a jeżeli samochód posiada jakieś wady, powinny być one wskazane, aby uniknąć późniejszych problemów.

Zgodnie bowiem z kodeksem cywilnym, jeżeli rzecz użyczona ma wady, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach, nie zawiadomił go o nich. Norma ta nie będzie miała jednak zastosowania, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć.

Warto również pamiętać, że na mocy umowy użyczenia na biorącego w użytkowanie nie przechodzi licencja transportowa. Ponadto, użyczenie licencji nie jest możliwe, a kwestia te jest jasno określa w ustawie o transporcie drogowym. Przedsiębiorca transportowy „użyczając” licencję transportową naraża się na jej utratę, która następuje zazwyczaj w drodze decyzji administracyjnej.

Umowa użyczenia nieruchomości

Przedmiotem umowy użyczenia nieruchomości może być nie tylko dom czy lokal mieszkalny, ale także grunt rolny, czy droga stanowiąca dojazd do nieruchomości. Szczególnie użyczenie drogi dojazdowej do nieruchomości może być ciekawą alternatywą do ustanowienia tzw. służebności drogi koniecznej w sytuacji, gdy sąsiedzi są w dobrych stosunkach. Za użyczenie drogi dojazdowej do nieruchomości nie przysługuje bowiem wynagrodzenie.

Umowa użyczenia mieszkania

Umowa użyczenia mieszkania będzie szczególnym rodzajem umowy użyczenia lokalu. Umowa użyczenia mieszkania w rodzinie (zawarta między jej członkami) jest najpopularniejszym rodzajem umowy użyczenia, której przedmiotem jest mieszkanie.

W przypadku umowy użyczenia mieszkania warto mieć nie tylko na uwadze przepisy kodeksu cywilnego, ale także przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów. Te przepisy są co do zasady niekorzystne dla oddających w używanie, a ustawa o ochronie praw lokatorów ma swoje zastosowanie do osób oddających swój lokal w używanie.

Warto zatem przed oddaniem lokalu w używanie na podstawie umowy użyczenia zwrócić uwagę na wszystkie prawa przysługujące lokatorom. Analiza w tym zakresie wydaje się nieodzowna, aby w finalnym rozrachunku właściciel nie utracił faktycznego władztwa nad swoim mieszkaniem. W tym zakresie wzór umowy użyczenia mieszkania nie zawsze będzie w pełni odpowiadał oczekiwaniom stron i warto poświęcić czas na modyfikacji brzmienia jej postanowień.

Podsumowanie

Umowa użyczenia jest ciekawą alternatywą dla umowy najmu czy umowy dzierżawy. Warto pamiętać jednak o głównej różnicy- mianowicie o tym, że umowa użyczenia w odróżnieniu od ww. umów ma charakter nieodpłatny. W umowie użyczenia warto zwrócić uwagę jednak na kilka kwestii, takie jak stan zwrotu rzeczy po zakończeniu umowy czy koszty bieżącego utrzymania rzeczy. Warto swoje wątpliwości skonsultować z prawnikiem, gdyż źle skonstruowana umowa użyczenia może mieć bardzo negatywne konsekwencje dla obu stron umowy.