Umowa darowizny, dlaczego warto ją zawrzeć?

Czym jest umowa darowizny?

Umowa darowizny jest to umowa uregulowana w kodeksie cywilnym, której przedmiotem jest przysporzenie obdarowanego przez darczyńcę pod tytułem darmym. Darczyńca co do zasady nie otrzymuje żadnej korzyści finansowej w zamian za dokonanie darowizny. W efekcie darowizny następuje przysporzenie obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Obdarowany jednak w związku z otrzymaną darowizną nie będzie zobowiązany do świadczenia, czyli np. nie będzie musiał przekazać na rzecz darczyńcy sumy pieniędzy czy wykonać na jego rzecz konkretnej usługi.

Jak odróżnić umowę darowizny od innych umów cywilnoprawnych? Przede wszystkim cechą charakterystyczną, która może pomóc odróżnić umowę darowizny od innych umów jest jej nieodpłatny charakter. Należy jednak nadmienić, że nie tylko umowa darowizny jest umową pod tytułem darmym- taki charakter ma również m.in. umowa użyczenia, nieoprocentowanej pożyczki czy przekazania nieruchomości.

Oświadczenie darczyńcy w umowie darowizny powinno być co do zasady w formie aktu notarialnego. Czy oznacza to, że np. umowa darowizny motocykla spisana na kartce nie będzie miała mocy prawnie wiążącej? Jeżeli taka darowizna została wykonana, to oczywiście będzie prawnie wiążąca. Od powyższej zasady istnieje bowiem jeden wyjątek. Umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Wyjątek dotyczy także umowy darowizny nieruchomości, co szczegółowo opisujemy w dalszej części tekstu.

Pomiędzy kim jest zawierana umowa darowizny?

Tak jak wspomnieliśmy powyżej, umowa darowizny co do zasady zawierana jest pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Kto jednak może występować pod tą nazwą w umowie darowizny?

Zarówno obdarowanym, jak i darczyńcą może być osoba fizyczna, osoba prawna, jak również tzw. ułomna osoba prawna, czyli jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której przepisy szczególne przyznają zdolność prawną. Najważniejsze jest jednak, aby zarówno obdarowany, jak i darczyńca miał zdolność do czynności prawnych, a darczyńca dodatkowo zdolność rozporządzania swoim majątkiem.

Specyficzna jest także kwestia darowizn na rzecz dziecka poczętego. Przyjmuje się, że taka darowizna będzie ważna i skuteczna z momentem narodzin dziecka. Wynika to ze specyficznej regulacji zdolności dziecka poczętego do czynności prawnych

Darowizna będzie mogła zostać dokonana między członkami najbliższej rodziny (wtedy można skorzystać ze zwolnienia od podatku), jak również między kontrahentami, między wspólnikiem a spółką czy nawet osobami nieznajomymi.

Czego może dotyczyć umowa

Ustawodawca nie przewidział szczególnych ograniczeń dla przedmiotu umowy darowizny. Oznacza to zatem, że w ten sposób może być przeniesione wiele rodzajów składników majątku.

Przede wszystkim przedmiotem umowy darowizny mogą być rzeczy. Dotyczy to zarówno rzeczy oznaczonych co do tożsamości (np. konkretnego pojazdu o określonym numerze nadwozia) czy co do gatunku (np. kawy określonej marki). Ponadto, umowa darowizny pieniędzy także jest dopuszczalna.

Przedmiotem umowy darowizny mogą być także przeniesienie praw zbywalnych (czyli takich, które mogą być przez czynność prawną zbyte lub przeniesione na inną osobę), np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Ponadto, darować można udziały czy akcje w spółkach kapitałowych. Przedmiotem umowy darowizny może być także zwolnienie z długu czy ustanowienie służebności.

Nie ulega jednak wątpliwości, że najczęściej przedmiotem umowy darowizny będzie przeniesienie prawa własności nieruchomości czy przekazanie określonej sumy pieniędzy.

Rodzaje umów darowizny

O ile w kodeksie cywilnym nie został podany nawet przykładowy katalog umów darowizny, o tyle z praktycznego doświadczenia można wyróżnić kilka typów darowizn, które są szczególnie popularne w obrocie prawny. Jest to umowa darowizny nieruchomości (w szczególności mieszkania czy działki budowlanej), umowa darowizny części samochodu (zazwyczaj dokonywana między rodzicami a dzieckiem) oraz umowa darowizny pieniędzy na zakup mieszkania.

Umowa darowizny nieruchomości

Umowa darowizny nieruchomości (działki, pola z domem czy mieszkania) musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Wynika to z faktu, wszystkie umowy przenoszące własność bądź istotnie obciążające nieruchomości muszą być zawarte w formie aktu notarialnego, aby sąd wieczystoksięgowy mógł dokonać wzmianki w księdze wieczystej danej nieruchomości.

Wiele osób zadaje pytanie- czy darowizna nieruchomości to dobry sposób na uchronienie jej przed komornikiem? Niestety nie, w obliczu długów darowizna nie jest dobrym sposobem na uchronienie nieruchomości, w związku z uprawnieniem wierzyciela do wszczęcia skargi. Ponadto, działanie na szkodę wierzycieli może być także ścigane z kodeksu karnego.

Umowa darowizny części samochodu

Tak jak wspominaliśmy, umowa darowizny samochodu (a także umowa darowizny części samochodu) jest jedną z najpopularniejszych rodzajów darowizny. Dlaczego jest ona tak powszechna w obrocie prawnym? Zazwyczaj wynika to nie tyle z chęci przeniesienia części własności pojazdu na osobę trzecią, ale z potrzeby budowania historii kredytowej młodych kierowców.

W umowie darowizny samochodu czy jego części należy przede wszystkim określić dane pojazdu, jego przebieg, ewentualne wady, numer nadwozia (czyli tzw. numer VIN) oraz model, markę i rocznik. Jest to kluczowe, aby możliwe było dokonanie zmian w dowodzie rejestracyjnym bez przeszkód.

Co jeżeli auto zostało sprowadzone z Niemiec? Czy umowa darowizny samochodu musi być po niemiecku? Odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Jeżeli darowizny dokonuje obywatel Polski i oświadczenie jest dokonane z zachowaniem formy aktu notarialnego, to będzie ono sporządzone w języku polskim.

Umowa darowizny pieniędzy na zakup mieszkania

Przedmiotem umowy darowizny może być oczywiście przekazanie określonej sumy pieniędzy. Przekazanie pieniędzy w darowiźnie może odbyć się na określony cel- np. na zakup nieruchomości.

Czy umowa darowizny pieniędzy na zakup mieszkania będzie różniła się czymkolwiek od zwykłej umowy darowizny pieniędzy? Co do zasady nie, aczkolwiek darczyńca poprzez tzw. darowiznę z poleceniem może nałożyć na obdarowanego obowiązek spożytkowania kwoty na określony cel. Jeżeli obdarowany nie wykona polecenia z darowizny, darczyńca może od niego żądać zwrotu kwoty przekazanej tytułem darowizny.

Wzór umowy darowizny

Jak przytoczyliśmy powyżej, przedmiot umowy darowizny może zostać uregulowany bardzo szeroko, mogą to być zarówno prawa, jak i rzeczy. W związku z powyższym stworzenie jednego, uniwersalnego wzoru umowy darowizny jest w zasadzie niemożliwe. Niemniej jednak możliwe jest wskazanie podstawowych postanowień, które powinny znaleźć się w każdej umowie darowizny.

Po pierwsze, każda darowizna powinna wskazywać strony, wraz z podaniem ich adresów do doręczeń, numerów PESEL lub NIP, czy danych rejestrowych (w tym w szczególności numeru KRS oraz oznaczenia sądu rejestrowego). Warto wskazać w umowie jednoznacznie kto występuje po stronie darczyńcy, a kto jest obdarowanym.

Po drugie, każda darowizna powinna zawierać oświadczenie darczyńcy o przeniesieniu na obdarowane danego składnika majątku. Dobrą praktyką jest wskazanie przedmiotu umowy darowizny w sposób niebudzący żadnych wątpliwości (poprzez np. opis danej rzeczy, numeru księgi wieczystej nieruchomości czy zupełnego opisu danego prawa i dokumentów, z których ono wynika).

Po trzecie wreszcie nie można zapominać o oświadczeniu obdarowanego, w którym przyjmuje on darowiznę. Przepisy nie przewidują szczególnej formy dla tego oświadczenia, nie musi ono się nawet znajdować w umowie darowizny, niemniej jednak dla rozstrzygnięcia wątpliwości interpretacyjnych warto dodać takie postanowienie w umowie darowizny.

Podsumowanie

Darowizna jest dość skomplikowaną umową, z bezwzględnie obowiązującym wymogiem aktu notarialnego. W związku z tym zazwyczaj z umowy darowizny będzie korzystało się w przypadku czynności prawnych o większej wartości- takich jak darowizna samochodu, darowizna motocykla czy darowizna nieruchomości. W sprawach mniejszej wartości nie można zapominać o tym, że zgodnie z kodeksem cywilnym darowizna wykonana, ale na potwierdzenie której nie zawarto umowy, jest ważna- tym samym w przypadku mniej cennych składników majątku mało osób będzie decydowało się na zawarciu umowy darowizny w formie aktu notarialnego.