Przekształcenie spółek - praktyczne aspekty prawne

W czasie prowadzenia działalności gospodarczej mogą zajść zmiany, które będą wymagały dostosowania formy prawnej działalności. Dostosowanie formy prawnej do nowych realiów gospodarczych zazwyczaj odbywa się poprzez procedurę przekształcenia spółek. Przykładowo, co do zasady przedsiębiorstwa bardziej ryzykowne najlepiej jest prowadzić w formie spółek kapitałowych. Jeżeli przedsiębiorca posiada zatem spółkę osobową i chce podjąć nową, ryzykowną inwestycję,  konieczne może być przekształcenie spółki osobowej w kapitałową. Na łamach tego artykułu dowiesz się jak przebiega przekształcenie spółek handlowych? 

Na czym polega przekształcenie spółek?

Przekształcanie spółek handlowych to zmiana formy prawnej prowadzonej działalności. Przedsiębiorcy decydują się na przekształcenie z uwagi na jego główną korzyść, tzw. sukcesję uniwersalną, czyli kontynuację dotychczasowej działalności. W efekcie przekształcenia spółki nie ma konieczności zawierania aneksu do umowy z kontrahentem, wystarczy co do zasady przesłać im informację o dokonanym procesie.

Przekształcenie spółek zgodnie z KSH (kodeksem spółek handlowych) nie jest jednak proste i przy dokonywaniu całej procedury warto skorzystać z pomocy prawnika. Głównie dlatego, że KSH opisuje kolejność i skutki prawne dokonywanych czynności. Ponadto, w przypadku przekształcenia spółki należy złożyć wniosek do KRS, który od 2021 roku składany jest wyłącznie elektronicznie, co również powoduje problemy dla osób niezaznajomionych ze stosownym systemem teleinformatycznym.

Jakie spółki można przekształcić i w jakim trybie się to odbywa?

Przekształcenie spółek kapitałowych

Spółkami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka akcyjna (s.a.) i prosta spółka akcyjna (p.s.a.). Zazwyczaj, jeżeli chodzi o przekształcenie spółek kapitałowych, wspólnicy poszukują informacji co do przekształcenia spółki z o.o.

Spółki kapitałowe mogą być przekształcone zarówno w inną spółkę kapitałową, jaki w spółkę osobową. W praktyce oznacza to, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością będzie mogła być przekształcona w s.a., p.s.a., ale także i spółkę jawną, komandytową, partnerską czy komandytowo-akcyjną.

Przekształcenie spółki komandytowej (sp.k) w jawną (sp.j)

Przekształcenie spółki komandytowej w jawną to przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową. Takie przekształcenie zgodnie z KSH jest oczywiście dopuszczalne. Kiedy korzystne będzie przekształcenie sp.k. w sp.j.?

Ten rodzaj przekształcenia należy rozważyć w szczególności w przypadku, gdy wspólnicy chcą mieć równe prawa w zakresie prowadzenia spraw spółki i odpowiedzialności za jej zobowiązania. Przypomnijmy, że w spółce komandytowej nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wyłącznie komplementariusze. Ci wspólnicy mają jednak prawo do prowadzenia jej spraw. Komandytariusze natomiast nie mogą prowadzić spraw spółki komandytowej, ale ponoszą odpowiedzialność wyłącznie do wysokości sumy komandytowej. W spółce jawnej prawa i obowiązki wspólników (w stosunku zewnętrznym) są co do zasady równe.

Przekształcenie spółki cywilnej (s.c.) w zoo

Bardzo popularnym rodzajem przekształcenia jest przekształcenie spółki cywilnej w z oo Spółka cywilna co do zasady nie posiada osobowości prawnej i nie jest spółką handlową. Jest to rodzaj umowy między dwoma przedsiębiorcami, którzy decydują się wspólnie prowadzić działalność w celu osiągnięcia zysku.

Spółka z o.o. natomiast jest osobą prawną, może działać samodzielnie w obrocie, pozywać i być pozywana. Sp. z o.o. może samodzielnie nabywać prawa, a wspólnicy co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za jej zobowiązania. Brak odpowiedzialności wspólników to zazwyczaj główny czynnik wpływający na wybór tego sposobu przekształcenia.

Przekształcenie spółki cywilnej w jawną

Nie zawsze jednak przekształcenie spółki cywilnej w spółkę z o.o. będzie dobrym rozwiązaniem. Spółka z o.o. ma pewne obowiązki, które mogą utrudniać bieżące prowadzenie działalności (np. obowiązek składania sprawozdań finansowych czy brak możliwości prowadzenia spraw spółki przez wspólników).

W takich sytuacjach wspólnicy powinni rozważyć przekształcenie spółki cywilnej w jawną. Jak wspominaliśmy, w spółce jawnej wszyscy wspólnicy mają prawo (i obowiązek) prowadzenia bieżących spraw spółki.

Przekształcenie spółki jawnej w komandytową

Tak jak wspominaliśmy powyżej, główną korzyścią spółki jawnej, w porównaniu do spółki komandytowej jest prawo wszystkich wspólników do prowadzenia spraw spółki. Ponoszą oni jednak odpowiedzialność za długi spółki całym swoim majątkiem.

Przekształcenie spółki jawnej w komandytową będzie szczególnie pożądane w przypadku chęci ograniczenia odpowiedzialności części wspólników za zobowiązania spółki. W spółce komandytowej tylko komplementariusz ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za długi spółki.

Przekształcenie spółki komandytowej w zoo

Na gruncie praktycznym może okazać się, że żaden ze wspólników spółki komandytowej nie chce zostać komplementariuszem i ponosić odpowiedzialności za zobowiązania spółki. W takiej sytuacji dobrą opcją może być rozważenie przekształcenia spółki komandytowej w spółkę z o.o., w której co do zasady pozycja wspólników jest jednakowa.

Nie można jednak zapominać, że w spółce z o.o. konieczne jest powołanie zarządu. Zarząd ponosi co do zasady odpowiedzialność za zobowiązania spółki, ale poprzez spełnienie szczególnych przesłanek, określonych w kodeksie spółek handlowych, może się od tej odpowiedzialności uwolnić.

Należy nadmienić, że powyższe opcje przekształcenia są przykładowe, nie wyczerpują wszystkich dopuszczalnych prawem możliwości. Innymi możliwymi „schematami” przekształcenia są:

• przekształcenie spółki jawnej w zoo,
• przekształcenie spółki cywilnej w jawną,
• przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę z o.o

Aspekty prawne przekształcania spółek

Przekształcenia spółek dla swojej prawnej skuteczności będą wymagały podjęcia w kolejności określonych czynności o charakterze faktycznym i prawnym. O ile w obrocie obecnych jest wiele poradników w przedmiocie przekształceń, o tyle nie istnieje jedna, uniwersalna książka przekształcenia spółek, która umożliwi przedsiębiorcy sprawne, samodzielne dokonanie zmiany formy prawnej prowadzonej działalności. Przy przekształceniu należy wziąć pod uwagę praktyczne aspekty prawne, podatkowe i księgowe.

Aby dokonać przekształcenia spółki, należy przede wszystkim:

• sporządzić plan przekształcenia
• powziąć uchwałę o przekształceniu spółki
• powołać członków organów spółki przekształconej lub określić reprezentację w przypadku spółki osobowej
• uchwalić statut nowo powołanej spółki
• zgłosić stosowne zmiany w rejestrze.

Paradoksalnie na gruncie praktycznym najwięcej problemów może sprawiać ostatni etap- zgłoszenie zmian w rejestrze. Przekształcenie spółki oznacza złożenie określonych dokumentów do KRS. Wniosek o zmianę w rejestrze musi być dokonany poprzez specjalny system elektroniczny- Portal Rejestrów Sądowych.

Warto nadmienić, że przekształcenie spółki ma także skutki w sferze ubezpieczeń społecznych. Przekształcenie spółki oznacza zgłoszenie zmian do ZUS oraz US. Ponadto, dobrze jest by spółka uprzedziła swoich stałych kontrahentów o przekształceniu, aby ci nie byli zdziwieni zmianą formy prawnej.